Gesleep met chemicaliën
U heeft zich misschien ook ooit druk gemaakt over de zogenaamde 'chloortreinen'?
Bang dat u een verschrikkelijke ramp overkomt, omdat u vlak bij een spoorbaan
woont waarover deze chloortreinen rijden? En u rijdt wel eens auto? Dan
heeft u ongetwijfeld ook wel eens vrachtwagens gezien met chemicaliën. Nee,
het is u nooit opgevallen? Die vrachtwagens met vierkante oranje bordjes
met nummers erop? En met bordjes met van die merkwaardige symbolen? Toch
voortaan dan maar beter opletten. Misschien reed u wel achter een tankwagen
met salpeterzuur, waterstofperoxide of dimethyldisulfide. Kunt u dit dan
weten? Ja, dat kunt u weten. Als u de geheimtaal van de regelgeving kent,
kunt u vaak precies nagaan wat er vervoerd wordt.
Chloortreinen
Al zo'n vijftig jaar vindt in Nederland transport van chloor per
trein plaats. Het is een onderwerp dat de gemoederen in Nederland al tientallen
jaren sterk vermag te verhitten. Milieudefensie, Greenpeace, de Socialistische
Partij en Groen Links zijn organisaties die niet nalaten om
met enige regelmaat het vuurtje van de ongerustheid weer op te porren. Ook
burgemeesters van een aantal gemeenten waar de chloortreinen doorheen gaan,
doen af en toe een duit in het zakje door het spreken van ferme taal: het
moet maar eens afgelopen zijn met die chloortreinen!
Zoals het ooit was
AkzoNobel is dé producent van chloor in Nederland. Chloor is een basisproduct
in de chemie en wordt dan ook in grote hoeveelheden in Nederland gemaakt.
Grote productie-eenheden staan in Hengelo en Delfzijl. Vandaar vindt transport
plaats naar vooral Rotterdam, het zwaartepunt van de chemische industrie
in Nederland. De chloorbehoefte is daar zo groot dat zelfs chloor van AkzoNobel
vestigingen in Duitsland en Zweden wordt aangevoerd.
De transporten vanuit Delfzijl en Hengelo gebeuren per trein. Op dit moment heeft AkzoNobel toestemming om 90.000 ton chloor per jaar te vervoeren. In de praktijk gaat het volgens AkzoNobel om zo'n 70.000 ton in 2002. Het transport van chloor per trein dateert overigens al van de vijftiger jaren. Ooit ging het zelfs om transporten van meer dan 300.000 ton per jaar in de zeventiger jaren. AkzoNobel meldt op zijn website fijntjes 'With a view to optimizing operations and limiting risks, Akzo Nobel Base Chemicals' policy since the end of the Seventies has been to limit transportation of chlorine by rail.' Men bedoelt te zeggen dat onder druk van de politieke opinie en, in navolging daarvan, van de politiek AkzoNobel gedwongen was de transporten te verminderen.
Men kan zich natuurlijk afvragen waarom de productie van chloor niet daar gebeurt waar het ook nodig is: in het Rotterdamse industriegebied. De redenen voor deze ongelukkige situatie zijn velerlei. In de eerste plaats historisch: zout, waarvan chloor wordt gemaakt, is in Nederland voor het eerst gevonden in het oosten van Nederland, in de buurt van Buurse. De eerste fabriek van –wat toen nog de Koninklijke Nederlandsche Zoutindustrie heette- verrees in Boekelo. In Hengelo wordt van oudsher uit het gewonnen zout chloor geproduceerd; daarnaast waterstofgas, natronloog, zoutzuur en chloorbleekloog. Er is ook nog een politieke reden. Ooit was het plan om, in het kader van het de spreiding van werkgelegenheid, bij Delfzijl een groot industriegebied aan te leggen. Het grootse dat men voor zich zag, is er nooit van gekomen. Wel is de vestiging van AkzoNobel, die al dateert van 1954, daardoor sterk uitgebreid.
Greenpeace publiceerde in 1991 een rapport onder de titel 'Chlorine kills'. Dat er aan het gebruik van chloor gevaren zijn verbonden, is evident. Maar uiteindelijk zijn het de feiten die ons een goed inzicht geven in hoe groot het gevaar is. En wat geeft Greenpeace ons voor feiten? Greenpeace meldt verontrust dat er in de voorgaande honderd jaar 227 mensen zijn overleden aan chloor: 24 bij de productie, 62 bij transport ongevallen, 139 bij gebruik in de industrie. Men kan zich afvragen of Greenpeace dit serieus bedoeld heeft. We nemen maar aan van wel. 227 doden in honderd jaar? Voor het perspectief: het aantal verkeersdoden bedraagt in Nederland zo'n 1000 alleen al per jaar. En wie een overzicht van alle ellende op de wereld wil hebben, kijkt eens bij het Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) van de Universiteit van Leuven in België of in de UNEP Disaster Database. We leren hieruit dat in de afgelopen dertig jaar zo'n 25 ongelukken met chloor zijn gebeurd met totaal bijna zo'n 100 dodelijke slachtoffers. Drie ongelukken hadden te maken met het transport van chloor per trein. Hierbij vielen 60 doden. Het zijn er 60 te veel zou je kunnen zeggen, maar het zinkt in het niet bij de aantallen slachtoffers bij andersoortige rampen.
Sinds 2006 rijden er niet meer systematisch treinen met chloor door Nederland. Incidenteel mag het het nog, maar alleen bij grote noodzaak. Uiterlijk eind 2021 moet het afgelopen zijn met het vervoer van chloor per spoor. Dit is een gevolg van afspraken tussen AkzoNobel en het Rijk. Het is een soort totaalplan. De productie van chloor in Hengelo wordt beëindigd. De capaciteit in Delfzijl wordt juist uitgebreid evenals die in Rotterdam. De bedoeling is dat al het chloor dat geproduceerd wordt, ook lokaal wordt gebruikt. AkzoNobel behoudt de mogelijkheid om maximaal 10.000 ton chloor per jaar per trein te vervoeren. Al met al heeft AkzoNobel met de overheid een goede deal gemaakt. De overheid, hiertoe geprest door publieke opinie en politiek, heeft flink in de buidel moeten tasten om het allemaal voor elkaar te krijgen: naar schatting bijna zo'n € 60 miljoen. AkzoNobel heeft zodoende, volgens de Socialistische Partij, de (noodzakelijke) kosten voor de modernisering van de fabriek in Delfzij op de samenleving kunnen afwentelen.